Psikoz belirtileri herkeste değişik şekillerde görülür ve bu bağlamda psikotik bir hastalığa belirli bir ad vermek ya da etiketlemek erken aşamalarda her zaman yararlı değildir. Bununla beraber, bir kişide psikoz belirtileri görüldüğünde genellikle belirli bir psikotik hastalık tanısı konulur.
Tanı, bir hastalığın kişinin gösterdiği belirtilere göre belirlenmesidir. Tanı, hastalığın nedenlerine ve belirtilerin ne kadar sürdüğüne bağlı olarak konulur. Bir kişide psikoz belirtileri ilk defa görüldüğünde, bu aşamada hastalığı belirleyen birçok etkenin hala net olmaması nedeniyle, ne tür bir psikotik bozukluk olduğu tanısını koymak özellikle zordur. Bununla birlikte, karşılaşabileceğiniz bazı psikotik hastalıkları bilmenin yararı olacaktır.
Madde Bağımlılığından Kaynaklanan Psikoz
Psikotik bozukluk belirtilerinin ortaya çıkması, alkol ve madde kullanma ya da bırakma ile ilgili olabilir. Bazen bu belirtiler, madde kullanıldığı sürece devam eder maddenin etkisi geçtiğinde hızlı bir şekilde kaybolur.Bazen de madde veya alkol kullanımı kesilmesine karşın sürebilir. Bazı vakalarda tek kerelik madde kullanımlarında bile (örn esrar) psikoz geliştiği bilinmektedir.
Organik Psikoz
Psikotik bozukluk belirtileri bazen beyin zedelenmesi ya da beyin iltihabı, AIDS veya beyin tümörü gibi beynin işlevlerini etkileyen fiziksel hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkabilir. Genellikle, bellek bozuklukları ya da zihinsel karmaşa gibi başka belirtiler de görülür.
Kısa Süreli Tepkisel Psikoz
Bu tür psikozda psikotik belirtiler ailede birinin ölümü ya da yaşam koşullarının değişmesi gibi kişinin yaşamında oluşan büyük bir strese tepki olarak aniden ortaya çıkar. Belirtiler çok ağır olabilir, ancak kişi bir kaç gün içinde iyileşir.
Sanrılı (Delüzyonel) Bozuklukluk
Bu durumda esas sorun kişinin gerçekdışı olan şeylere duyduğu güçlü inançtır.
Şizofreni
Şizofreni, davranış değişikliklerinin ya da belirtilerin en az altı ay sürdüğü psikotik bir hastalıktır. Hastalığın belirti ve süresi kişiden kişiye değişir. Daha önceki yaygın inanışın tersine, şizofren olan birçok kişi mutlu ve doyurucu bir yaşam sürmekte ve çoğunda tam bir iyileşme görülmektedir.
Şizofreniform Bozukluk
Bu, belirtilerin altı aydan daha kısa sürmesinin dışında tamamen şizofreniye benzeyen psikotik bir bozukluktur.
Şizoafektif Bozukluk
Bu tür şizofreni tanısı, kişide duygudurum bozukluğu (depresyon ya da mani) ve psikoz belirtilerinin aynı anda veya art arda görülmesi durumunda yapılır. Başka bir deyişle, hastalığın görünümü tipik bir duygudurum bozukluğu ya da şizofreni değildir.