Katatoni, motor sistemi ilgilendiren bir fenomendir. Katatoni, DSM IV’e gelinceye kadar şizofreninin bir parçası olarak görülmüştür ancak daha sonra şizofreni dışındada bazı hastalıklarda ortaya çıkabildiği anlaşılmıştır. Katatoninin en önemli belirtileri kaslarda ileri derecede katılığa bağlı balmumu arazı ve posturing dir. Katatonik hastanın verilen bir pozisyonda kalması tipiktir. Örneğin hastanın ellerini tutup kaldırdığınızda tıpkı bir balmumunu eğiyormuşçasına bir duygu hissedersiniz.
Kaldırdığınız noktada aldığı pozisyonda kalır. Buna da posturing denir.Bu hastalar tekrarlayıcı ve anlamsız mimikler sergilerler ki manyerizm denen mimikler, tuhaf ve saçmadır. Belirli davranışları çoğu zaman anlamlandırılamayan tarzda stereotipik olarak tekrar ederler. Emirlere ya karşı geliş, negativizm ya da onlara koşulsuz uyma gözlenir.
Bu ikisi arasında irade kullanımı güçleşmiştir. İçeriye davet ettiğiniz bir hasta kapıda uzun süre girme ve çıkma hareketi yapabilir. Bir adım atıyor gibi olurken vaz geçer, bir adım geri gider. Bu durumu hareketlerde iki değerlilik, iki yöne eğilimdir ve teknik olarak ambitendensi olarak isimlendirilir. Sanki hasta aynı davranışı aynı anda hem yapmak hem yapmamak istemektedir.
Ambitendensi o kadar güçlü olabilir ki iki eğilim arasında hasta donakalabilir. Katatonik hastalarda bunlara ek olarak ekolali dediğimiz durum görülür. Söylediğiniz bir kelimeyi anında tekrar edebilir. Bu tepki eğer davranışlarda olursa ekopraksi adını alır. Yaptığınız bir hareketi aynı şekilde sorgusuz sualsiz tekrar edebilir. Tıpkı yankılanma gibidir. Söylediğiniz ya da yaptığınız hareket anında aynısıyla karşılığını bulabilir. Bu duruma normal bir insan olarak anlam vermek güçtür.
Bazen hastalar uzun süre suskun kalırlar. Mutizm denen bu durumda hasta hiçbir soruya ya da davranışa tepki göstermez suskunluğunu sürdürür. Bu suskunluk normal insanlarda olan gibi değildir. Bir tuhaflık sezilir. Suskun ve donakalmış gibi görünen hastalarda bir anda anlamsız ani ve aşırı bir hareketlenme, öfke hali, şaşkınlıkla karışık bir halde ortaya çıkar. Aniden kendisini fırlatabilir veya saldırgan bir hal alabilir.
Katatoni en çok katatonik şizofrenide, depresyonda, bipolar bozuklukta rastlanır.