Son yıllarda teknolojinin yaygınlaşması ile psikiyatrlara hasta yakınlarının en sık sorduğu sorulardan birisi “hastam cep telefonu ile çok konuşuyor, hep elinde, yatağının yanında, bu zararlı mıdır?” oldu. Ankara Tabip Odası ile elektrik Mühendisleri Odası’nın ortak hazırladığı bilgilendirme kitapçığından bazı bilgileri paylaşmak isterim.
Cep telefonları ve baz istasyonlarından yayılan Radyo Frekans ve Mikro Dalga (RF/MW) radyasyonunun biyolojik etkileri nedir ?
Radyo frekans radyasyon etkilenimlerine bağlı olumsuz fizyolojik etkiler “elektriksel ve/veya manyetik” alanlarla ilişkilidir. Ancak etkilenim altında kalan bireydeki örselenmeler bazı özgül organ ya da vücut bölümlerinin yüksek yerel ısınmaya yol açabilecek yeterince büyük miktarda enerji soğurmasına da bağlıdır. Cep telefonu sinyallerinin düşük dozda bile hem canlı hayvanlarda hem de hücre kültürlerinde DNA zedelenmesine yol açtığını gösteren araştırmalarla birlikte, bir etkisi olmadığını gösteren çalışmalar da bulunmaktadır.
Cep telefonunun yaydığı radyasyonun kanser oluşturma mekanizması henüz kanıtlanamamış olsa da, pek çok bilim insanının değerlendirmesinden geçmiş ABD dahil en az yedi ülkede yapılan çalışma sonuçlarına göre cep telefonundan yayılan radyasyonun DNA kırıklarına yol açabileceği gösterilmiştir.
Cep telefonları ve baz istasyonlarının olası sağlık etkileri nelerdir?
Üzerinde durulacak ilk konu elektromanyetik aşırıduyarlılık konusudur. Bilimsel kaynaklarda cep telefonu kullanımı ve baz istasyonlarından yayılan radyofrekans radyasyonla ilişkili olabileceği bildirilen yakınmalar arasında; baş ağrısı, yorgunluk, uyku bozuklukları, unutkanlık, baş dönmesi, işitme kaybı, bulantı hissi, kulakta ve başta sıcaklık duyusu ve görme bulanıklığı yer almaktadır. Cep telefonu kullanımı, baz istasyonundan etkilenim gibi elektromanyetik alanla karşılaşanlarda bu gibi hastalığa özgü olmayan (nonspesifik) genel bazı bulgu ve belirtilerin ortaya çıkmasına „Elektromanyetik Aşırıduyarlılık’ denilmektedir. Bu konuda yapılan çalışma sayısı azdır ve bu çalışmalar cep telefonu kullanımı vb ile bu bulgu ve belirtiler arasında bir ilişki olduğunu kanıtlamamıştır. Bu bulgu ve belirtilerin birçok farklı nedenler sonucu oluşabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
İkinci olarak kimi beyin tümörleri ile ilgili verileri paylaşmakta yarar bulunmaktadır. Mikrodalga radyasyon ve RF radyasyonun etkileri araştırılmaktadır. Beyindeki işlevsel değişiklikler, kansere neden olan (karsinojenik) süreçler, üreme-gelişme ve kalp ve damar sistemi üzerinde araştırmalar halen sürdürülmektedir. Cep telefonunu kullanımın beyin tümörlerinin artmasına neden olduğu yönünde sonuçları olan çalışmaların yanı sıra, herhangi bir ilişki gösterilemeyen çalışmalar da bulunmaktadır.
Radyofrekans radyasyon, Uluslararası Kanser AraĢtırma Kurumu (IARC) tarafından 2012’de olası kanseryaparlar (Grup 2B) grubuna katılmıştır.
ELEKTROMANYETİK RADYASYONUN DOLAYLI SAĞLIK ETKİLERİ
Çeşitli araştırmalarda, araba kullanırken cep telefonu kullanılması (ister elsiz kullanılan ister elle kullanılan olsun) trafik kazası riskini artırdığı gösterilmiştir. Bu nedenle pek çok ülkede araba kullanırken cep telefonu ile konuşmak yasaktır. Araba kullanırken cep telefonu ile konuşmanın cezası vardır. Cep telefonlarının kalp pili, vücuda yerleştirilebilir özellikteki defibrilatörler ve bazı işitme aygıtları başta olmak üzere birçok tıbbi aletle etkileşme olasılığı olduğu belirtilmektedir. Cep telefonları ile uçakların elektronik sistemleri arasında da olumsuz etkileşim olmaktadır. Hastaneler ve yoğun bakım birimlerinde ve uçak yolculuklarında cep telefonları kesinlikle kapalı tutulmalıdır.
Çocuklar ve gebeler daha çok risk altında mıdır?
Çocuklarda beyin dokusu gelişimi sürdüğünden ve kafatası kemikleri daha ince olduğundan, RF radyasyon çocukları daha çok etkiler. Erken yaşta cep telefonu kullanmaya başlanırsa, birikimsel etki çok daha fazla olacaktır. Çocuklarda yapılmış olan araştırmalar henüz bulunmamaktadır. Bu nedenlerle, büyüme ve gelişmesini tamamlamamış olan çocuklara kesinlikle cep telefonu kullandırılmamalıdır. Kimi kaynaklarda 15 yaşından önce kesinlikle önerilmemektedir. Ergenlik çağındaki çocukların güvenlikleri için yalnızca ivedi durumlarda cep telefonu kullanılmasına izin verilebilir. Anne karnındaki hızlı gelişen bebeklerin etkilenme olasılığı yüksek olduğundan, gebe kadınlarda cep telefonu kullanımı sınırlanmalıdır.